Fanasmeašttir Ásllat Niillas Jovnna, Jouni Laiti: ”Pro Finlandia ligge miela”
Go lávke fanasmeašttir Ásllat Niillas Jovnna, Jouni Laiti fanasverstái, njunnái boahtá nana bihka hádja. Fanasmeašttir lea dál duddjomin 7-mehter guhkkosaš muorrafatnasa. Hálla nuppi seaidneguoras lea gárvvisin árbevirolaš vuogi mielde duddjojuvvon Deanu fanas, man lea diŋgon Suomen kansallisooppera produkšuvdna.
Jouni Laiti lea duddjon fatnasiid 1970-logu rájes. Álggos áhčiin Nuvvosa báikkis ja jagi 1990 rájes Ohcejoga girkosiiddas. Dál guhkesáigásaš bargu muorrafatnasiid ovddas bálkkašuvvo, go dásseválddi presideanta lea mieđihan fanasmeašttir Jouni Laitii Pro Finlandia -gudnemearkka.
– Galhan dát miela ligge, illuda Jouni Laiti. – Lea fiinnis oažžut árvvusatnima iežas bargui.
Laiti lea jo guolmmát buolvva fanasduojár. Su atnet árvvus fanasduojárin ja son lea eallinbargun duddjon árbevirolaš johkafatnasiid. Fatnasiid lassin son lea duddjon reagaid, mánáid gielkkáid ja boazogerresiid. Doaibmanama vuolde doaibmi fitnodat vuođđuduvvui álgoálggus boazodálu oassin.
– Áhčči oahpahii duddjot fatnasiid. Deanus ledje ovdal earáge fanasduojárat ja fatnasiid duddjojedje olgun. Huksiimet Nuvvosii verstá 1975, dalle fatnasiid besse duddjot birra jagi, geardduha Laiti fitnodaga historjjá birra. – Norgalaččat ledje dalle ja leat ain dehálaš áššehasat, danin go báikkálaččat fatnasat leat jođihuvvon uhcit. Maiddái Ruŧŧii leat vuvdojuvvon ollu fatnasat.
– Áhčči gárttai heaitit fanasduddjoma 1980-logu álggu bealde, ja dan rájes lean okto duddjon fatnasiid. Osten viessosaji Ohcejoga márkanis ja huksejin ođđa hálla jagis 1990. Nuvvosii lei menddo guhkes bargomátki go mánát ledje smávvá, danin huksejin fanasverstá lagabui ruovttu.
– Iežan bargu lea oahpahan munnje eanemus fatnasa duddjomis. Fanasmállet leat rievdan jagiid mielde. Dál diŋgojit oanehut ja govdadut fatnasiid, dasgo eanaš oassi áššehasain leat fitnodagat, mat skáhppojit safárifatnasiid turisttaid várás. Fatnasat galget leat dorvvolaččat maiddái jos fatnasa fárus leat dakkárat geat eai ovdal leat čohkkán fatnasis.
Árbevirolaš fatnasa fierat ráhkaduvvojit luonddurákkus beahcemuorain, muhto dán áigge dat eai šat báljo gávdno.
– Meahciráđđehusa eatnamiin lean ožžon viežžat rággosiid, lohká Laiti. – Danne go gávdnojit unnán rággosat, lavttán fatnasiid fieraid suorbmalaktagiiguin. Dál geavahan iežan fatnasiin Vendia Woods beazis ráhkaduvvon fanasfiellu, mii boahtá Mátta-Suomas. Dat lea divrras, muhto buoris kvalitehtas gánneha máksit.
Fanasduddjoma lassin Laiti lea jagiid mielde doallan fatnasiid ja gerresiid duddjomis iešguđet guhkkosaš gurssaid Suomas ja Norggas.
Fitnodaga historjái čáhket máŋggalágan muttut – Muhtumin lea leamaš čavga ruhtadilli ja ijaid lea ferten smiehttat, mo birget, muitala Laiti. -Ođđa hálla huksejuvvui čavga ekonomiijadili jagiid, goas reantu loktanii alla dássái. Maŋimuš jagiid earet eará Ukraina soahti lea váikkuhan erenomážit materiálaid hattiide, mii fas vuhtto njuolgga fatnasiid vuovdinhattiin. Lihkus fitnodatáššehasat ja diŋgojumit leat leamaš doarvái.
Márkanastinbargu lea dahkkon oalle unnán. Fitnodagas leat ruoktosiiddut. Leat searvan muhtin meassuide ja dáhpáhusaide ruovttueatnamis ja Ruoŧas, muhto buoremus diehtu sirdašuvvá njálmmis njálbmái. Jovnna giellamáhtolaš eamit Eeva doaimmaha neahta bokte boahtti oktavuođaváldimiid ja diŋgojumiid – aiddo dál leat jođus kontávttat Irlándii ja Norgii. – Dán áigge eanet in háhppehivččii bargatge. Nuorabun go ledje searat, sáhtten duddjot guoktege fatnasa vahkus, muhto dalle gal in báljo astan oađđit. Dál 75-jahkásažžan lea jo ráfálut vuohki bargat. Ja go váimmu ravkinrytmaváddu bágge guldalit iežas veajuid, ferte leat várrugas.
– Eamit figgá oažžut mu heaitit ja báhcit ealáhahkii, muhto in máša, go liikon iežan bargui in ge máhte leat joavdelassan. Dalán go lihkan smiehtan beaivvi joksanáigumušaid ja bargomuttuid, maid galggan geargat bargat beaivvi áigge.
– Váidalahtti ahte mu barggu joatki ii leat gávdnon. Buot fatnasa bargomuttut leat mu oaivvis. Norggas ovtta fanasduddjongurssa áigge bargomuttut leat gal vurkejuvvon govvabáddái ja bargomuttut leat maid teakstahámis. Buohkanassii árbevirolaš duoji čeahpes olbmot leat unnán – erenomážit árbevirolaš albmáid duodjin adnon dujiin – iige skuvlejupmi šat riekta gávdno, morašta fanasmeašttir Laiti.
Pro Finlandia bálkkašupmi ligge fanasmeaštára miela duođaid ollu. – Mu millii lea báhcán maid dat, go jahki dassái mu duddjon árbevierrofanas laktojuvvui Lappi universitehta dáiddačoakkáldahkii.
Loahpas Jouni Laiti háliida giitit iežas eamida: – Vaikko lean bargan verstás okto, de erenomáš giitosat máŋggadáiddolaš, ráhkis eamidasan Eevai, gii logijagiid lea leamaš veahkkin fitnodagas, fuolahan ruovttu bargguin ja maiddái mu buresveadjimis.
