THL ráva eallilanolbmuide

THL ja STM leat 19.5.2020 ođasmahttán rávvagiiddiset das, man láhkai eallilanolbmot sáhttet suddjet iežaset koronavirusnjoammumis. Rávvagat gusket earenoamážit badjel 70-jahkásaččaid, muhto leat heiveheamis maiddái nuorat olbmuide, geat gullet daid riskajoavkkuide, main lea sturron várra oažžut duođalaš koronavirusdávdda.

Manin badjel 70-jahkásaččaide lea addojuvvon iežaset rávvagat?

• Agi mielde eallagiid bealuštannákca hedjona doaibmannávccain ja ortnegis beroškeahttá.
• Eallilanolbmuin leat maiddái eambo vuođđodávddat, mat dahket hearkkibun duođalaš koronavirusdávdii
• Europa dávddaideastadan- ja –gohcinguovddáža (ECDC) viiddis materiála vuođul ahki lea mearkkašahtti riskadahkki. Maiddái THL čuovvunstatistihkaid mielde eanaš oassi koronavirusdávdii mannan olbmot leamašan badjel 70-jahkásaččat. Rapid risk assessment coronavirus disease (ECDC) https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/covid19-rapid-risk-assessment-coronavirus-disease-2019-ninthupdate-23-april-2020.pdf

Lean badjel 70-jahkásaš. Man láhkai doaimman koronavirusdilis?

• Čuovo almmolaš rávvagiid njoammunriskka geahpedeami dihtii.
• Doala oktavuođa lagamuččaidasat, muhto garvve lagaškontávttaid eará olbmuiguin.
• Go divššut gávpe- ja apotehkaáššiid dahje finadettiin dearvvasvuođaguovddážis:
  • Fuolat giehtahygieniijas ja doala uhcimustá 1-2 mehtera dorvogaskka eará olbmuide
  • Garvve áššiiddikšuma dalle, goas leat ollu olbmot jođus ja guhkitáigásaš orruma gávppiin.
  • Bivdde veahki lagamuččain, ránnjáin, gielddas, searvegottis dahje servviin. Gávppiid gálvvu ruoktot fievrredeamis sáhttá dihtoštallat njuolgga gávpejasain.
  • Fitnemis lea maiddái gieldda koordineren gávpelávkabálvalus vuosttassajis karantenii mearriduvvon, badjel 70-jahkásaččaide ja riskajoavkkuide gulli olbmuide: Rabasbálvalusjođiheaddji Taina Jylhä: tel 040 843 6216.
  • Sáhtát maiddái fápmudit nuppi olbmo viežžat reseaptadálkasiiddát iežat beales.
• Ále gease ruovttoluotta várrejuvvon doavtteráiggiid almmá siva haga dahje guođe guhkesáiggebuohcuvuođaidat divššokeahttá.

• Jos dus leat vuoiŋŋahagaid infekšuvdnamearkkat, de garvve kontávttaid eará olbmuide ja váldde oktavuođa dearvvasvuođafuolahussii telefovnna bokte
  • Virgeáigge (dmu 8-16) Ohcejoga dearvvasvuođaguovddáš tel 040 1810285
  • Gohcináigge (árgaeahket ja -ijat sihke vahkuloahpat ja árgabasit) Ohcejoga seaŋgaossodahkii tel 040 181 0281 dahje 040 181 0282 dahje  Avvila dearvvasvuođaguovddážii tel 040 770 9187.
  • Jos du oppalašdilli lea fuotni, de riŋge njuolgga 112. Almmut riŋgedettiin vejolaš koronaviruseahpádus dahje -njoammun.

MU Lagamuš lea badjel 70-jahkásaš/gullá riskajovkui. Maid mun galggašin vuhtii koronavirusdilis?

• Sosiálalaš gaskavuođat leat deaŧalačča maiddái sierradilis, nu ahte lea deaŧalaš doallat oktavuođa lagašolbmuide ovdamearkka dihtii telefovnnain dahje eará gáiddusgaskaomiiguin.
• Sáhtát maiddái deaivvadit lagašolbmuin olgun
  • muitte doallat guovtte mehtera dorvogaskka
  • garvve dearvvahaddama, salasteami dahje eará lagaškontávttaid
• Jos don fertet galledit riskajovkui gullevaš olbmo luhtte
  • gallet nu oanehassii go vejolaš
  • garvve gieđain dearvvahaddama, salasteami dahje eará badjelmearálaš lagaškontávttaid
  • suddje vuoiŋŋahagaidat oktii geavahanláhkai liinniin, jos vuoigŋansuodji ii leat fidnemis
  • fuolat giehtahygieniijas ovdal ja maŋŋá galledeami ja go leat guoskkahallan ovdamearkka dihtii uksageavjjaid.
• Ále mana galledit, jos leat vehášge vuoiŋŋahagaid infekšuvdnamearkkat.

Lean badjel 70-jahkásaš. Man láhkai nannen iežan bures veadjima ja doaibmanávccaidan koronadilis?

• Doalat oktavuođa lagašolbmuidasat ja skihpáriidda. Jos deaivvadat geainna nu oktii njuniid, de doala guovtte mehtera dorvogaskka.
• Gávnna alccesat jierpmálaš dahkamuša (omd. láibun, duojit dahje šiljo- ja šaddogárdebarggut).
• Lihkat beaivválaččat, fina olgoáimmus ja lášmmohala. Go vuolggát olggos, de doala guovtte mehtera dorvogaskka.
• Borat stáhpu mielde ja máŋggabeallásaččat. doalat buori borranáigeritmma ja juga doarvái.
• Ane ávkin interneahta máŋggaid bálvalusaid. Virtuálalaččat sáhtát earet eará oassálastit konsearttaide, fitnat dáiddačájáhusain, mannat ipmilbálvalussii, lášmmohallat dahje vuolgit fitnat meahcis. Du lagamuččat, ovdamearkka dihtii mánáidmánát leat várrage gergos rávvet, mo gávnnat dáid bálvalusaid.
• Lea deaŧalaš, ahte fuolahat dearvvasvuođastat. Ále šluhtte várrejuvvon doavtteráiggiid almmá siva haga. Dikšui galgá ohcalit maiddái, jos guhkesáiggebuohcuvuohta dárbbaša stáhpu mielde kontrollafitnamiid dearvvasvuođafuolahusas.